Հա­յաս­տա­նում ծնե­լիութ­յան մա­կար­դա­կի շա­րու­նա­կա­կան նվա­զու­մը, պտղի սե­ռի խտրա­կան ընտ­րութ­յու­նը կան­խե­լու, ինչ­պես նաև տնտե­սութ­յան մեջ կա­նանց հզո­րա­ցու­մը և­ աշ­խա­տու­ժում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յու­նը խթա­նե­լու նպա­տա­կով ա­ռա­ջարկ­վում է ներդ­նել մինչև եր­կու տա­րե­կան ե­րե­խա խնա­մող աշ­խա­տող մայ­րե­րի նպաստ­նե­րի տրա­մադր­ման նոր հա­մա­կարգ։

Հետևանքները՝ մտահոգություններում, պատճառները՝ նշանակետում. պտղի սեռի խտրական ընտրության նախապայմանները

Վեր­ջին տա­րի­նե­րին ­Հա­յաս­տա­նում նո­րա­ծին­նե­րի սե­ռա­յին կազ­մի ան­հա­մա­մաս­նութ­յու­նը ո­րո­շա­կիո­րեն նվա­զել է՝ 2010թ․ ­հար­յուր աղջ­կա հաշ­վով շուրջ 115-ից հաս­նե­լով 113-ի 2014թ․։ Այ­դու­հան­դերձ, խիստ մտա­հո­գիչ է ա­ռա­ջին ան­գամ 2014թ․ դրս­ևոր­ված ա­ռաջ­նեկ­նե­րի սե­ռա­յին կազ­մի ան­հա­մա­մաս­նութ­յու­նը (100:107)․­ ե­թե նախ­կի­նում հա­յաս­տան­յան ըն­տա­նիք­նե­րում ծնված ա­ռաջ­նեկ­նե­րի սե­ռի խտրա­կա­նութ­յուն չկար ընդ­հան­րա­պես և ­նո­րա­ծին­նե­րի սե­ռե­րի հա­մա­մաս­նութ­յու­նը բնա­կա­նի սահ­ման­նե­րում էր, ա­պա այժմ խախտ­ված է նաև այս հա­մա­մաս­նութ­յու­նը։ Պտ­ղի սե­ռի խտրա­կան ընտ­րութ­յունն այս դրսևոր­մամբ, ըստ էութ­յան, գրո­հում է նո­րա­ծին­նե­րի սե­ռե­րի հա­մա­մաս­նութ­յան վեր­ջին «պաշտ­պա­նա­կան գի­ծը»։ ­Քա­նի որ վեր­ջին տա­րի­նե­րին ­Հա­յաս­տա­նում նո­րա­ծին­նե­րի շուրջ կե­սը ըն­տա­նի­քի անդ­րա­նիկ զա­վակ­ներն են, ա­պա ժո­ղովր­դագ­րա­կան այս «միջ­նա­բեր­դի» ան­կու­մը կա­րող է հան­գեց­նել ազ­գա­յին անվ­տան­գութ­յան ա­ղե­տի՝ ծնե­լիութ­յան մա­կար­դա­կի հե­տա­գա կրճատ­ման ա­ղե­տա­լի սպառ­նա­լի­քով․ գա­լիք տաս­նամ­յակ­նե­րում եր­կի­րը կա­րող է կորց­նել ա­վե­լի մեծ թվով բնա­կիչ, քան ա­մե­նա­սար­սա­փե­լի պա­տե­րազ­մի արդ­յուն­քում՝ 80 հա­զա­րից ա­վե­լի մարդ։

Ի­րա­վամբ, պտղի սե­ռի խտրա­կան ընտ­րութ­յան և ­սե­ռով պայ­մա­նա­վոր­ված հղիութ­յուն­նե­րի ար­հես­տա­կան ընդ­հա­տում­նե­րի ե­րեք հիմ­նա­կան նա­խա­պայ­ման­ներն էլ ­Հա­յաս­տա­նում առ­կա են։ Ծ­նե­լիութ­յան խիստ ցածր մա­կար­դա­կի պայ­ման­նե­րում տղա ե­րե­խա­յին նա­խա­պատ­վութ­յուն տվող ըն­տա­նիք­նե­րը՝ վե­րար­տադ­րո­ղա­կան ո­րո­շում­նե­րի ճնշման և պտ­ղի սե­ռը հղիութ­յան վաղ շրջա­նում ո­րո­շե­լու հնա­րա­վո­րութ­յան արդ­յուն­քում շատ դեպ­քե­րում նա­խընտ­րում են ընդ­հա­տել ի­գա­կան պտղի զար­գա­ցու­մը՝ հատ­կա­պես ըն­տա­նի­քում եր­կու և­ ա­վե­լի աղ­ջիկ­նե­րի առ­կա­յութ­յան դեպ­քում, իսկ այժմ նաև ա­ռաջ­նե­կից սկսած։ ­Հատ­կան­շա­կան է, որ ա­ռաջ­նեկ­նե­րի սե­ռի խտրա­կան ընտ­րութ­յու­նը ի հայտ է ե­կել ծնե­լիութ­յան մա­կար­դա­կի շա­րու­նա­կա­կան կրճատ­ման պայ­ման­նե­րում։ Այս ի­րո­ղութ­յու­նում պե­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը նախ­ևա­ռաջ պի­տի կի­րա­ռի այն զի­նա­նո­ցը, ո­րը կա­րող է ծա­ռա­յել միա­ժա­մա­նակ թե՛ ծնե­լիութ­յան մա­կար­դա­կի հե­տա­գա նվազ­ման կան­խար­գել­մա­նը, թե՛ հայ հա­սա­րա­կութ­յան մեջ և­ ըն­տա­նի­քում աղ­ջիկ ե­րե­խա­յի դե­րի կար­ևոր­մա­նը։ Ն­ման զի­նա­նոցն իր արդ­յու­նա­վե­տութ­յունն ա­պա­ցու­ցել է ժո­ղովր­դագ­րա­կան նույն­քան լուրջ մար­տահ­րա­վեր­նե­րի հա­ջո­ղութ­յամբ դի­մա­կա­յած մի շարք երկր­նե­րում։

Ժողովրդագրական սվինգ. աշխատուժում կանանց մասնակցության և ծնելիության տարամիտումն ու զուգամիտումը

Իս­կա­պես, ծնե­լիութ­յան նվ ազ­ման մար­տահ­րա­վեր­նե­րին հա­ջո­ղութ­յամբ ար­ձա­գան­քե­լու ու­նակ պե­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նութ­յան մի­ջոց­նե­րը շատ չեն, կեն­սու­նակ­նե­րը պա­հան­ջում են ծախ­սեր, տևա­կան ժա­մա­նակ, հետ­ևո­ղա­կա­նութ­յուն և մ­շա­կու­թա­յին փո­փո­խութ­յուն­ներ։ ­Թեև վե­րար­տադ­րո­ղա­կան ո­րո­շում­ներն ա­ռա­վե­լա­պես պայ­մա­նա­վոր­ված են նե­րա­ծին գոր­ծոն­նե­րով, սա­կայն դրանց վրա ազ­դող ար­տա­ծին գոր­ծոն­նե­րը բազ­մա­թիվ են և ­փոխ­կա­պակց­ված։ Ա­վե­լին, անց­յա­լի ի­րո­ղութ­յուն­նե­րում փո­խա­դար­ձա­բար նպաս­տա­վոր գոր­ծոն­նե­րը, ներ­կա պայ­ման­նե­րում դառ­նում են ի­րար սահ­մա­նա­փա­կող։ Այս­պես, օ­րի­նակ, ե­թե հա­զա­րամ­յակ­ներ շա­րու­նակ տղա ե­րե­խա­յի նա­խա­պատ­վութ­յու­նը խթա­նել է ծնե­լիութ­յու­նը, ա­պա պարզ վե­րար­տադ­րութ­յան մա­կար­դա­կից ցածր ծնե­լիութ­յան պայ­ման­նե­րում այն վեր­ջին տաս­նամ­յա­կում դար­ձել է ծնե­լիութ­յան հե­տա­գա կրճատ­ման գոր­ծոն­նե­րից մե­կը։ Ն­ման հա­կա­սա­կան փոխ­կա­պակց­վա­ծութ­յուն ու­նեն նաև ծնե­լիութ­յու­նը և­ աշ­խա­տա­շու­կա­յում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յու­նը։ Ե­թե աղ­քատ, ագ­րա­րա­յին տնտե­սութ­յուն­նե­րում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յունն աշ­խա­տու­ժում բարձր է, քա­նի որ գյու­ղատն­տե­սա­կան աշ­խա­տանք­նե­րը և­ ըն­տա­նե­կան պար­տա­կա­նութ­յուն­նե­րը մե­ծա­պես հա­մա­տե­ղե­լի են, զբաղ­վա­ծութ­յու­նը չի ա­ռա­ջաց­նում էա­կան ան­հա­մա­տե­ղե­լիութ­յուն ե­րե­խա­նե­րի խնամ­քի և­ աշ­խա­տան­քի միջև, ա­պա արդ­յու­նա­բե­րութ­յան զար­գաց­մա­նը և­ ուր­բա­նի­զա­ցիա­յին զու­գըն­թաց կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յու­նը մի­ջին ե­կամ­տա­յին խմբի երկր­նե­րում նախ նվա­զում է, իսկ զար­գա­ցած երկր­նե­րում ծա­ռա­յութ­յուն­նե­րի հատ­վա­ծի զար­գաց­ման և ­կա­նանց կրթա­մա­կար­դա­կի բարձ­րաց­ման ու­ղեկ­ցութ­յամբ կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յու­նը կրկին բարձ­րա­նում է։ Ընդ­հա­նուր առ­մամբ, ծնե­լիութ­յան և­ աշ­խա­տու­ժում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յան միջև փոխ­հա­րա­բե­րութ­յու­նը կա­րող է լի­նել ու­ղիղ և ­հա­կա­դարձ։ Այս­պես, վար­ձու աշ­խա­տան­քը տնից դուրս, այդ թվում ըն­տա­նե­կան ձեռ­նար­կութ­յուն­նե­րից դուրս աշ­խա­տան­քը, վար­ձատր­վող աշ­խա­տան­քը տնտե­սութ­յան ֆոր­մալ հատ­վա­ծում, կա­նո­նա­վոր, լրիվ դրույ­քով, մշտա­կան և­ ե­րաշ­խա­վոր­ված աշ­խա­տան­քը, ֆիքս­ված աշ­խա­տա­ժա­մե­րը, շար­ժու­նա­կութ­յուն պա­հան­ջող աշ­խա­տան­քը, ո­րակ­յալ աշ­խա­տա­տե­ղե­րը, ո­րոնք ա­ռաջ­խա­ղաց­ման և ­զար­գաց­ման հստակ հե­ռան­կար­ներ են ուր­վագ­ծում պա­հան­ջում են նվի­րում, կա­րող են նվա­զեց­նել դե­րե­րի ան­հա­մա­տե­ղե­լիութ­յու­նը, բարձ­րաց­նել կա­նանց կար­գա­վի­ճա­կը հա­սա­րա­կութ­յան մեջ և դերն ըն­տա­նե­կան՝ այդ թվում վե­րար­տադ­րութ­յա­նը վե­րա­բե­րող ո­րո­շում­նե­րում, մե­ծաց­նել նրանց տնտե­սա­կան և ­ֆի­նան­սա­կան ան­կա­խութ­յու­նը, խթա­նել թե՛ աշ­խա­տան­քա­յին, թե՛ մայ­րութ­յան գոր­ծա­ռույթ­նե­րը, հա­վա­սա­րա­պես օ­գուտ­ներ և ­բա­վա­րար­վա­ծութ­յուն ա­պա­հո­վել ար­տադ­րո­ղա­կան գոր­ծու­նեութ­յու­նից և­ ե­րե­խա­ներ ու­նե­նա­լուց։ ­Միա­ժա­մա­նակ, զար­գա­ցած արդ­յու­նա­բե­րա­կան երկր­նե­րի փոր­ձը վկա­յում է, որ կա­նանց զբաղ­վա­ծութ­յու­նը կա­րող է հան­գեց­նել ծնե­լիութ­յան մա­կար­դա­կի շա­րու­նա­կա­կան կրճատ­ման, ե­թե ար­տադ­րո­ղա­կան և ­վե­րար­տադ­րո­ղա­կան դե­րե­րի միջև բա­խումն էա­կա­նո­րեն մե­ծաց­նում է ե­րե­խա­ներ ու­նե­նա­լու այ­լընտ­րան­քի գի­նը, ե­թե ման­կախ­նամ հաս­տա­տութ­յուն­նե­րի ծա­ռա­յութ­յուն­նե­րի և­ ա­ջակ­ցութ­յան հա­սա­նե­լիութ­յունն ու մատ­չե­լիութ­յու­նը սահ­մա­նա­փակ են, իսկ ե­րե­խա­յի՝ ցան­կա­լի ո­րա­կով և տ­ևո­ղութ­յամբ խնամքն էա­կա­նո­րեն սահ­մա­նա­փա­կում են կնոջ տնտե­սա­կան գոր­ծու­նեութ­յու­նը, ե­թե ե­րե­խա­նե­րի խնա­մե­լու և ­մե­ծաց­նե­լու նպա­տա­կով աշ­խա­տու­ժից կնոջ դուրս մնա­լը մեծ ծախ­սեր է են­թադ­րում, ե­թե կա­նանց աշ­խա­տանքն ու կա­րիե­րան սկսվում են նախ­քան ա­մուս­նութ­յու­նը ին­չի արդ­յուն­քում ա­ռա­ջին ա­մուս­նութ­յան և­ ա­ռա­ջին հղիութ­յան տա­րի­քը բարձ­րա­նում են։

Պատ­ճա­ռա­հետ­ևան­քա­յին կա­պե­րը հստակ են. ե­թե ծնե­լիութ­յան բարձ­րաց­ման արդ­յուն­քում կրճատ­վում է աշ­խա­տու­ժում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յու­նը կամ, ե­թե աշ­խա­տու­ժում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յան ա­վե­լա­ցու­մը հան­գեց­նում է ծնե­լիութ­յան կրճատ­ման, ա­պա տնտե­սութ­յու­նում և ­հա­սա­րա­կութ­յու­նում աշ­խա­տան­քի և­ ըն­տա­նի­քի դե­րե­րը մե­ծա­պես ան­հա­մա­տե­ղե­լի են։ ­Մինչ­դեռ, ե­թե աշ­խա­տու­ժում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յան ընդ­լայ­նու­մը նպաս­տում է ծնե­լիութ­յան մա­կար­դա­կի բարձ­րաց­մա­նը, ա­պա առ­կա է խնդիր­նե­րին սո­ցիա­լա­կան հստակ ար­ձա­գանք, որն են­թադ­րում է աշ­խա­տա­տե­ղում մայ­րե­րի հան­դեպ հա­սա­րա­կութ­յան վե­րա­բեր­մուն­քի փո­փո­խութ­յուն, ին­չի արդ­յուն­քում ծննդա­բե­րութ­յու­նից հե­տո կա­նանց վե­րա­դար­ձը աշ­խա­տուժ էա­կա­նո­րեն հեշտ է։ ­Հա­յաս­տա­նի մար­զե­րում քննար­կում­նե­րը վկա­յում են նաև, որ վե­րար­տադ­րո­ղա­կան ո­րո­շում­նե­րում էա­կա­նո­րեն կար­ևոր­վում է մի կող­մից՝ բա­րե­կե­ցութ­յան մա­սին պատ­կե­րա­ցում­նե­րի, դրանց չա­փա­նիշ­նե­րի և ձգ­տում­նե­րի, և մ­յուս կող­մից՝ դրանք ներ­կա­յում և ­հե­ռան­կա­րում ա­պա­հո­վե­լու հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րի միջև առ­կա խզու­մը։ ­Բա­րե­կե­ցութ­յան չա­փա­նիշ­նե­րի զգա­լի բարձ­րաց­ման և դ­րանք ա­պա­հո­վե­լու հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րի էա­կան սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րի պայ­ման­նե­րում, նախ­կի­նում, ըն­տա­նի­քում մեկ հիմ­նա­կան վաս­տա­կո­ղի մո­դե­լը այլևս ան­կա­րող է փա­կել ընդ­լայն­վող խզու­մը՝ ան­գամ ա­մե­նաքրտ­նա­ջան աշ­խա­տան­քի և ­բարձր վաս­տա­կի պայ­ման­նե­րում։

Գործոնները՝ հստակ, փոխհարաբերությունները՝ ոչ գծային, ազդեցությունը՝ տեսանելի. միջազգային փարձի օգտակարն ու անօգուտը

Հատ­կան­շա­կան է, որ պարզ վե­րար­տադ­րո­ղութ­յան մա­կար­դա­կից ցածր ծնե­լիութ­յուն ու­նե­ցող զար­գա­ցած երկր­նե­րից ծնե­լիութ­յան մա­կար­դա­կը բարձ­րաց­նել հա­ջող­վել է այն­տեղ, ուր բա­րե­կե­ցութ­յա ն մա­կար­դա­կի ա­ճը զու­գորդ­վել է աշ­խա­տու­ժում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յան բարձ­րաց­մամբ, միա­ժա­մա­նակ ա­պա­հո­վե­լով կա­նանց՝ զբաղ­վա­ծութ­յունն ու ե­րե­խա­յի խնամ­քը հա­մա­տե­ղե­լու հնա­րա­վո­րութ­յու­նը։ Վեր­ջինս ա­պա­հո­վե­լուն ուղղ­ված քա­ղա­քա­կա­նութ­յան գոր­ծիք­նե­րը վե­րա­բե­րում են ծնո­ղա­կան խնամ­քին, ման­կախ­նամ հաս­տա­տութ­յուն­նե­րում ե­րե­խա­նե­րի խնամ­քին, աշ­խա­տա­ժա­մա­նա­կի կար­գա­վոր­մա­նը և ­մաս­նա­վո­րա­պես նե­րա­ռում են ե­րե­խա­ներ ու­նե­ցող ըն­տա­նիք­նե­րին ու­ղիղ դրա­մա­կան փո­խան­ցում­ներ, ե­րե­խա­յի խնամ­քի նպաստ­ներ, ման­կախ­նամ հաս­տա­տութ­յուն­նե­րի սուբ­սի­դա­վո­րում, ե­րե­խա­յի խնամ­քի ար­ձա­կուրդ և­ այլն։ Ծ­նե­լիութ­յան և ­կա­նանց զբաղ­վա­ծութ­յան վրա քա­ղա­քա­կա­նութ­յան այս գոր­ծիք­նե­րի ազ­դե­ցութ­յան և­ արդ­յու­նա­վե­տութ­յան վե­րա­բեր­յալ փաս­տե­րը, վկա­յութ­յուն­նե­րը և գ­նա­հա­տա­կան­նե­րը բազ­մա­զան են, եր­բեմն՝ հա­կա­սա­կան։ Դ­րանք մե­ծա­պես կախ­ված են երկ­րի սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան և մ­շա­կու­թա­յին հա­մա­տեքս­տից, քա­ղա­քա­կա­նութ­յան գոր­ծիք­նե­րի կի­րառ­ման թի­րա­խայ­նութ­յու­նից, ծած­կույ­թից, ծա­ռա­յութ­յուն­նե­րի ո­րա­կից, տևո­ղութ­յու­նից և ­ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծից և­ այլ տար­բեր գոր­ծոն­նե­րից։ ­Մի բա­նում, թերևս, հա­մաձայն են բո­լո­րը. այդ գոր­ծիք­ներն անհ­րա­ժեշտ է կի­րա­ռել հա­մակց­ված։ Ուս­տի, թեև ա­ռան­ձին վերց­րած որ­ևէ գոր­ծի­քի միան­շա­նակ ազ­դե­ցութ­յուն ու­նե­նա­լու վե­րա­բեր­յա­լը խո­սե­լը տե­ղին չէ, այ­դու­հան­դերձ դրանց ներ­գոր­ծութ­յան ա­ռանձ­նա­հատ­կութ­յուն­ներն ու գոր­ծոն­նե­րը հնա­րա­վոր է քննար­կել ա­ռան­ձին-ա­ռա­ձին։ Երկր­նե­րի մե­ծա­մաս­նութ­յու­նը մինչև ե­րեք տա­րե­կան և ­նա­խադպ­րո­ցա­կան տա­րի­քի ե­րե­խա խնա­մող մայ­րե­րի՝ աշ­խա­տո­ւժում մաս­նակ­ցութ­յու­նը խթա­նե­լու նպա­տա­կով նա­խա­տե­սում է ու­ղիղ դրա­մա­կան փո­խան­ցում­ներ, այդ թվում՝ ե­րե­խա­յի խնամ­քի նպաս­տի ձևով։ ­Հատ­կան­շա­կան է, որ ո­րոշ հե­տա­զո­տութ­յուն­ներ վկա­յում են, որ ե­րե­խա­յի խնամ­քի ընդ­հա­նուր նպաստ­նե­րը, ո­րոնք պայ­մա­նա­նա­վոր­ված չեն զբաղ­վա­ծութ­յան գոր­ծո­նով, ծնե­լիութ­յան վրա դրա­կան ներ­գոր­ծութ­յան ո­րո­շա­կի մի­տում ու­նեն, մինչ­դեռ, ման­կախ­նամ հաս­տա­տութ­յուն­նե­րի սուբ­սի­դա­վոր­ման և­ ըն­տա­նիք­նե­րում ծնված ե­րե­խա­նե­րի թվի պատ­ճա­ռա­հետ­ևան­քա­յին կա­պը նվազ հստակ է։ Իս­պա­նիա­յին վե­րա­բեր­վող վեր­ջին հե­տա­զո­տութ­յուն­նե­րը վկա­յում են, որ աշ­խա­տող մայ­րե­րի վճա­րած հար­կե­րի մաս­նա­կի վե­րա­դար­ձի և ­բո­լոր տնա­յին տնտե­սութ­յուն­նե­րի վճա­րած հար­կե­րի՝ ե­րե­խա­նե­րի առ­կա­յութ­յամբ պայ­մա­նա­վոր­ված հար­կա­յին նվա­զե­ցում­նե­րի ներդ­րու­մը դրա­կան ազ­դե­ցութ­յուն ու­նի թե՛ ծնե­լիութ­յան և ­թե՛ կա­նանց զբաղ­վա­ծութ­յան վրա։ ­Հե­տա­զո­տութ­յուն­նե­րը վկա­յում են նաև, որ աշ­խա­տող մայ­րե­րին՝ ե­րե­խա­յի խնամ­քի հա­մար տրա­մադր­վող նպաստ­նե­րը նշա­նա­կա­լի դրա­կան ազ­դե­ցութ­յուն ու­նեն կա­նանց զբաղ­վա­ծութ­յան վրա, իսկ բարձր կրթա­մա­կար­դակ ու­նե­ցող կա­նանց պա­րա­գա­յում էա­կա­նո­րեն բարձ­րաց­նում են ծնե­լիութ­յան մա­կար­դա­կը։

Սոցիալական աջակցության և ծնելիության քաղաքականությունը. ոչ թե՝ «կա՛մ-կա՛մ», այլ՝ «և՛-և՛»

Հա­յաս­տա­նում մինչև եր­կու տա­րե­կան ե­րե­խա­նե­րի խնամ­քի նպաս­տը ներ­կա­յում տրա­մադր­վում է բա­ցա­ռա­պես նախ­կի­նում աշ­խա­տած և ­մինչև եր­կու տա­րե­կան ե­րե­խա­յի խնամ­քի ար­ձա­կուր­դում գտնվող մայ­րե­րի, իսկ 2016թ. հուն­վա­րի 1-ից նաև չաշ­խա­տող մայ­րե­րին, մինչ­դեռ մինչև եր­կու տա­րե­կան ե­րե­խա խնա­մող և ­մայ­րութ­յան (հղիութ­յան, ծննդա­բե­րութ­յան) ժա­մա­նա­կա­վոր ա­նաշ­խա­տու­նա­կութ­յան ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծից հե­տո աշ­խա­տան­քի վե­րա­դար­ձած մայ­րե­րը ե­րե­խա­յի խնամ­քի որ­ևէ սուբ­սի­դա­վո­րում չեն ստա­նում։ Ն­ման քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը թեև հստակ ըն­կա­լե­լի և­ ար­դա­րաց­ված է սո­ցիա­լա­կան ա­ջակ­ցութ­յան տրա­մա­բա­նութ­յամբ, սա­կայն ծնե­լիութ­յան նվա­զու­մը կան­խե­լու, և ­կա­նանց աշ­խա­տու­ժում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յու­նը խթա­նե­լու տե­սանկ­յու­նից խիստ հա­կա­սա­կան է։

Հաշ­վի առ­նե­լով վե­րը նշվա­ծը, ա­ռա­ջարկ­վում է մինչև եր­կու տա­րե­կան ե­րե­խա­յի խնամ­քի նպա­տա­կով տրա­մադր­վող պե­տա­կան սուբ­սի­դա­վոր­ման հա­մա­կար­գը ուղ­ղոր­դել նաև ծնե­լիութ­յան և­ աշ­խա­տու­ժում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յան խթան­մա­նը։ ­Մաս­նա­վո­րա­պես ա­ռա­ջարկ­վում է՝ մինչև եր­կու տա­րե­կան ե­րե­խա խնա­մող աշ­խա­տող մայ­րե­րին տրա­մադ­րել նպաստ ե­րե­խա­յի 6 ամ­սա­կա­նը լրա­նա­լուց հե­տո՝ ամ­սե­կան նվա­զա­գույն աշ­խա­տա­վար­ձի չա­փով, մինչև եր­կու տա­րե­կան ե­րե­խա խնա­մող, ե­րե­խա­յի խնամ­քի ար­ձա­կուր­դում գտնվող աշ­խա­տող մայ­րե­րի նպաս­տը ա­ռա­ջարկ­վում է սահ­մա­նել նվա­զա­գույն աշ­խա­տա­վար­ձի ո­րո­շա­կի մա­սի չա­փով, սա­կայն ոչ պա­կաս քան ներ­կա­յում վճար­վող նպաս­տի չա­փը (18 հա­զար դրա­մի չա­փով)։ Ա­ռա­ջարկ­վում է պահ­պա­նել նաև 2016թ. հուն­վա­րի 1-ից չաշ­խա­տող մայ­րե­րի հա­մար նա­խա­տես­ված մինչև եր­կու տա­րե­կան ե­րե­խա­յի խնամ­քի նպաս­տը սահ­ման­ված չա­փով։ Նշ­ված ա­ռա­ջար­կը պե­տա­կան բյու­ջեի ծախ­սե­րը կա­վե­լաց­նի տա­րե­կան 4.5-ից 5 մլրդ. դրա­մի չա­փով, միա­ժա­մա­նակ մի­ջա­զ­գա­յին փոր­ձից ել­նե­լով էա­կա­նո­րեն դրա­կան կազ­դի ծնե­լիութ­յան մա­կար­դա­կի և­ աշ­խա­տու­ժում կա­նանց մաս­նակ­ցութ­յան վրա։

Ի­հար­կե, անհ­րա­ժեշտ է հաշ­վի առ­նել նաև վե­րը շա­րադր­ված քա­ղա­քա­կա­նութ­յան մյուս գոր­ծիք­նե­րի, այդ թվում՝ ման­կախ­նամ հաս­տա­տութ­յուն­նե­րի սուբ­սի­դա­վոր­ման, դրան­ցում մինչև ե­րեք տա­րե­կան ե­րե­խա­նե­րի խնամ­քի հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րի ստեղծ­ման, դրանց հա­սա­նե­լիութ­յան և ­մատ­չե­լիութ­յան ա­պա­հով­ման, ծա­ռա­յութ­յուն­նե­րի ո­րա­կի, տևո­ղութ­յան և ճ­կուն ժա­մե­րի ա­պա­հով­ման անհ­րա­ժեշ­տութ­յու­նը։ Ա­վե­լին, ­Հա­յաս­տա­նի տնտե­սութ­յան տար­բեր հատ­ված­նե­րում զբաղ­վա­ծութ­յան, աշ­խա­տան­քի ա­ռա­ջար­կի, դրանք բա­վա­րա­րե­լու՝ կա­նանց աշ­խա­տու­ժի ո­րա­կի, հա­սա­րա­կութ­յան մեջ և­ ըն­տա­նիք­նե­րում գեն­դե­րա­յին դե­րե­րի և­ աշ­խա­տող մայ­րե­րի աշ­խա­տան­քի մա­սին պատ­կե­րա­ցում­նե­րը նույն­պես ազ­դե­ցիկ գոր­ծոն­ներ են, ո­րոնք կա­րող են սահ­մա­նա­փա­կել կամ բազ­մա­պատ­կել ա­ռա­ջարկ­վող քա­ղա­քա­կա­նութ­յան ազ­դե­ցութ­յու­նը։ Այս ա­ռու­մով, կար­ևոր­վում է նաև չաշ­խա­տող մայ­րե­րի մաս­նա­գի­տա­կան վե­րա­պատ­րաստ­ման սուբ­սի­դա­վո­րու­մը հան­րա­յին ծրագ­րե­րի շրջա­նակ­նե­րում, աշ­խա­տան­քը գոր­ծա­տու­նե­րի հետ, ինչ­պես նաև հան­րա­յին ի­րա­զե­կու­մը։

Համառոտագիրը մշակվել է «Պտղի սեռի խտրական ընտրության դեմ պայքար» ծրագրի շրջանակներում 2015թ-ի նոյեմբերի 30-ին կայացած «Պտղի սեռի խտրական ընտրության պատճառների կանխման պետական քաղաքականության նախաձեռնություններ» թեմայով համատեղ քննարկման մասնակիցների կողմից արտահայտված կարծիքների հիման վրա: Քննարկմանը մասնակցում էին անկախ վերլուծաբաններ, պետական պաշտոնյաներ, միջազգային կառույցների ներկայացուցիչներ: Ծրագիրը ֆինանսավորվում է Եվրոպական միության կողմից: